ویژگی مربیان دینی
هاي مربي
در فرآيند جذب كودكان به مفاهيم ديني عوامل متعدد چون پدر، مادر، مربي و… براي پذيرش مفاهيم از سوي كودك نقش بسيار اساسي دارد. كودكان به دليل علاقه‌ی فراوان به والدين و مربيان، از تمام رفتارهاي آنان الگو‌برداري مي‌كنند. بنابراين مربيان بايد از ويژگي‌هاي معرفتي و اخلاقي مناسبي برخوردار باشند تا بتوانند الگوي مناسب به كودكان ارائه دهند.
1- اخلاص
اخلاص، امري قلبي و وجداني است كه اساس و حقيقت اعمال، به آن وابسته مي‌باشد. در واقع اخلاص، روح عبوديت و بندگي است و اعمال بدون آن مفهوم و ارزشي نخواهند داشت. عملي مي‌تواند خالص باشد كه تنها براي رضاي پروردگار انجام شود و اگر هدفي غير از خداوند داشته باشد، ديگر عنوان اخلاص بر آن عمل صدق نمي‌كند، بلكه ريا، فخرفروشي و… مي‌شود. امام صادق (علیه السلام) در اين باره مي‌فرمايد: «العمل الخالص الذي لا ترتد ان يهدك عليه احد الا الله عزوجل؛[1] عمل خالص آن است كه در آن جز از خداوند عزوجل، انتظار ستايش نداشته باشي».
يكي از ويژگي‌هاي انبياء و اولياي دين، داشتن خصلت اخلاص مي‌باشد كه در امر تبليغ دين، هدايت و جذب مردم و نجات آنان با خلوص نيت به انجام كار خود مي‌پرداختند. قرآن كريم به نقل از حضرت نوح (علیه السلام) مي‌فرمايد: «و ما اسئلكم عليه من اجر الا علي رب العالمين؛[2] من از شما در برابر دعوت، هيچ اجر و پاداشي نمي‌خواهم، اجر و پاداش من بر پروردگار عالميان است».
اخلاص، يك حقيقت قلبي است كه تنها با استمرار و عنايت الهي در رياضت نفساني حاصل مي‌شود.[3] از اين جهت، جذب كنندگان به خصوص والدين كه پيروان و رهروان پيامبران در امر جذب و تبليغ دين هستند، بايد به قصد رضاي خداوند به تربيت و آموزش مفاهيم ديني به فرزندانشان بپردازند تا خداوند به آنها نظر رحمت داشته باشد و از انگيزه‌هاي غير الهي پرهيز كنند و با عمل خالص و با هدف مسئوليت ديني، اقدام به جذب كودكان به مفاهيم ديني اخلاقي كنند.
2- علم و آگاهي
خداوند، آيات زيادي در مورد علم و آگاهي، انديشيدن و تفكر كردن نازل كرده است. هدف خداوند اين است كه انسان را فراخواند، تا با فهميدن و دقت در آيات قرآن كريم، به روح خود تحول عميقي دهد و با آگاهي به آيات الهي و مسائل مختلف در آن، خداوند را بشناسند و در پي شناخت خداوند به سعادت دنيا و آخرت نائل شوند. قرآن كريم مي‌فرمايد:«يرفع الله الذين ءامنوا منكم والذين اوتوا العلم و درجات؛[4] خداوند كساني از شما را كه ايمان آورده‌اندو كساني كه علم به آنها داده لباب
شده را درجات عظيمي مي‌بخشد». هم‌چنين خداوند براي راهنمايي جامعه‌ی اسلامي، در ابتدا معلم مردم را به حقايق و معاني كتاب قرآن آشنا مي‌كند و وقتي معلم به آن عمل كرد، او را به عنوان معلم جامعه‌ی ديني به مردم معرفي مي‌كند. زيرا جذب كردن، دعوت مردم و آگاه كردن آنها به معارت ديني، در صورتي تحقق پيدا مي‌كند كه خود مربي و راهنماي دين، علم كافي در مورد محتواي آن داشته و عامل به آن نيز باشد. خداوند در اين باره مي‌فرمايد: «كما ارسلنا منكم يتلوا عليكم ءاياتنا و يزکيكم و يعلمكم الكتاب و الحكمه و يعلمكم ما لم تكونوا تعلمون؛[5] چنان كه در ميان شما پيامبري از خودتان فرستاديم تا آيات ما را بر شما تلاوت كند و از زشتي‌ها پاكتان سازد و كتاب و حكمت به شما بياموزد و آنچه را نمي‌دانستيد به شما بياموزد».
بنابراين كساني كه مي‌خواهند در مسير تعليم و تربيت اسلام و مفاهيم ديني گام بردارند، لازم است به مسائل، احكام و اعتقادات ديني احاطه‌ي كافي داشته باشند تا بتوانند مسائل را در حد توان و فهم افراد، تبيين كنند. زيرا در صورت فقدان علم و آگاهي، ممكن است پيامدهاي جبران ناپذيري را به همراه داشته باشد و باعث گمراهي افراد شود.
3- خيرخواهي
تربيت صحيح كودكان و مصون ماندن جامعه از گناه و آلودگي، در گرو توجه به اصل مهم خيرخواهي است. اگر انسان از اعماق قلب خويش، خيرخواه و دلسوز كودك باشد و از سر احسان با كودك برخورد كند، خداوند كلام او را در قلب و جان كودك مؤثر قرار مي‌دهد. اگر انبياي الهي كه در كارشان موفق بودند و حرف‌هايشان در دل‌هاي مردم تأثير داشت، به خاطر علاقه‌اي بود كه به هدايت مردم داشتند. زيرا با مهرباني با مردم برخورد مي‌كردند و خير و صلاح آنان را مي‌خواستند. خداوند در اين باره مي‌فرمايد: «لقد جاءكم رسول من انفسكم عزيز ما عنتم حريص عليكم بالمؤمنين رئوف رحيم؛[6] همانا بر شما پيامبري از جنس خودتان آمد كه رنج و زيانتان بر او گران است، به هدايت شما اصرار داد و به مؤمنان دلسوز و مهربان است».
كساني كه در امر آموزش كودكان به مفاهيم ديني در تلاش‌اند بايد مثل يك طبيب نسبت به بيمار خود باشند؛ همان طور كه پزشك بعد از تشخيص بيماري، با حوصله و محبت به دنبال درمان بيماري است، جذب كنندگان به دين نيز، طبيب معنوي و جسماني جامعه هستند. امير المؤمنين علي (علیه السلام) در اين باره مي‌فرمايد: «كل كالطيب الرفيق الذي يدع الدواء بحيث ينفع؛[7] در رابطه با برخورد با افراد و اصلاح آنها، مانند طبيب مهربان باش زیرا دارو را طوري كه مفيد باشد مي‌دهد».
بنابراين امروزه كساني كه كار فرهنگي و تربيتي به عهده دارند، بايد خيرخواهی و دلسوزي را سرلوحه‌ی كارشان قرار دهند و با رفتاري از سر علاقه و محبت در فرزندان خود و كودكان، رغبت به مفاهيم ديني را ايجاد كنند. در همين راستا، امر ترويج و تبليغ دين براي مربيان و پذيرش مربي براي كودكان سهل و آسان مي‌گردد.
4- تواضع و فروتني
تواضع به معناي فرود آمدن از مقام، فروتني نشان دادن، با نرمي رفتار كردن و خود را كوچك نشان دادن است. در كتاب الفروقي في الغه آمده است «التواضع اظهار و قدره من يتواضع و له سواء حال ذا قدره علي المتواضع ام لا؛[8] متواضع كسي است كه خود را كوچك نشان مي‌دهد و طرف مقابل را بالاتر مي‌برد، حال چه طرف مقابل بالاتر باشد چه نباشد».
بنابراين متواضع به فردي گفته مي‌شود كه خود را كوچك‌تر و پايين‌تر از آنچه هست، نشان دهد. از خصلت‌هاي انبياء (علیهم السلام) آن بود كه در برابر مردم از خود تواضع نشان مي‌دادند، تا از اين طريق، دل‌هاي مردم را به سوي خود جذب كنند و در اثر جذب دل‌ها بتوانند معارف الهي را به آنان منتقل كنند و مردم را از گمراهي نجات دهند. والدين و مربيان، زماني مي‌توانند فرد را جذب كنند كه در برابر او با نرمي رفتار كنند و از اين طريق معارف را به روح و روان كودك تزريق نمايند. خداوند براي جذب مردم و تأثير سخن بر دل آنها به پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) دستور مي‌دهد كه در برابر مؤمنين و توده‌ي مردم تواضع و فروتني داشته باشد و چنان كه در قرآن كريم مي‌فرمايد: «و اخفض جناحك لمن ابتعك من المؤمنين؛[9] با محبت و تواضع از مؤمناني كه از تو پيروي مي‌كنند استقبال كن و بال و پر خود را براي آنها بگستر».
بنابراين، اگر يك شخص بخواهد كلامش در روح و روان كودك اثر‌گذار باشد و درهدفش موفق شود، بايد تواضع را سرلوحه‌ی عمل خود قرار دهد و از تكبر پرهيز نمايد.
5- صبر و استقامت
يكي از ويژگي‌هايي كه والدين و مربيان به عنوان دعوت كنندگان به دين، در امر جذب كودكان بايد از آن برخوردار باشند، صبر و استقامت است. صبر و استقامت به معناي بردباري، شكيبايي، ايستادگي و پايداري در برابر كارهاي سخت است. امر تعليم و تربيت يكي از كارهاي سختي است كه نياز به صبر و استقامت زيادي دارد. بر همين مبنا، خداوند حكيم هدايت را به دست كساني مي‌سپارد كه صبر را پيشه‌ي خود كرده باشند. در قرآن كريم مي‌فرمايد: «و جعلنا منهم ائمه يهدون بأمرنا لما صبروا؛[10] و در آنها (بني اسرائيل) امامان و پيشوايانی قرار داديم كه به فرمان ما امر هدايت خلق خدا را بر عهده گرفتند، زيرا آنها شكيبايي كردند».
همان طوري كه پيامبران در اجراي احكام ديني، دستورات الهي و هدايت مردم در تمام ابعاد برای احیای دین و حیات واقعی انسان صبر و استقامت پیشه کردند تا به نتیجه‌ی مطلوب که همان رسيدن به قرب الهي است، برسند، والدين و مربيان نیز بايد در آموزش و جذب كودكان به مفاهيم ديني، صبر و شكيبايي از خود نشان دهند و استقامت بورزند. زيرا رمز پيروزي و موفقيت در تعليم و تربيت، صبر و استقامت مي‌باشد. رسول اكرم (صلی الله علیه وآله) مي‌فرمايد: «ان تستقيموا تفلهوا؛[11] اگر در برابر كارها و مشكلات استقامت كنيد، پيروز و رستگار خواهيد شد».